فهرست محتوا
چالش تلفات شبکه؛ مانعی در برابر ناترازی برق
ظرفیت محدود تبادل برق؛ راهکاری موقت یا استراتژیک؟
رقابت کریدورهای انرژی؛ ایران در برابر چالش‌های منطقه‌ای
ریسک‌های ژئوپلیتیکی؛ وابستگی یا استقلال؟
آینده کریدور برقی؛ فرصت یا تهدید؟
در نشست سه‌جانبه‌ای که ۲۱ مهر ۱۴۰۴ در باکو برگزار شد، مقامات ایران، روسیه و آذربایجان بر توسعه همکاری‌های انرژی و ایجاد کریدور شمال-جنوب برق از طریق هم‌زمان‌سازی شبکه‌های سراسری سه کشور تأکید کردند. فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی ایران، شاهین مصطفی‌اف، معاون نخست‌وزیر آذربایجان، و الکسی اُورچوک، معاون نخست‌وزیر روسیه، در این نشست حضور داشتند و موضوعات حمل‌ونقل، انرژی و گمرک را بررسی کردند.
وزیر راه و شهرسازی ایران در این نشست اظهار داشت: «حوزه انرژی یکی از زمینه‌های راهبردی همکاری سه کشور است. باید کریدور شمال-جنوب را به محور انرژی گسترش دهیم و یک کریدور انرژی تعریف کنیم.»
مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر، نیز در مسکو درباره چشم‌انداز این طرح گفت: «ارتباط الکتریکی با آذربایجان از گذشته وجود داشته و اکنون توافقاتی در حال شکل‌گیری است که شبکه‌های برق ایران و روسیه از طریق آذربایجان متصل شوند. مسیر دیگری از طریق ارمنستان و گرجستان نیز در دست بررسی است که نیازمند کار فنی بیشتری است.»
چالش تلفات شبکه؛ مانعی در برابر ناترازی برق
عبداله باباخانی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگویی به چالش‌های این پروژه اشاره کرد. او تأکید کرد که تلفات شبکه برق ایران، که تا ۱۳ درصد برآورد می‌شود، بخش قابل‌توجهی از برق وارداتی را هدر می‌دهد. به گفته او، از هر ۱۰۰ کیلووات‌ساعت برق تولیدی، ۱۳ واحد در مسیر انتقال و توزیع از بین می‌رود. این یعنی حتی با واردات برق از روسیه یا قفقاز، بدون اصلاح شبکه فرسوده داخلی، نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد.
باباخانی هشدار داد: «اتصال منطقه‌ای نباید جایگزین اصلاحات داخلی شود. اگر برنامه‌ای برای کاهش تلفات، نوسازی ترانس‌ها، دیجیتالی‌کردن شبکه و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر وجود نداشته باشد، این خطوط بین‌المللی تنها نقش سوپاپ فشار خواهند داشت.» او پیشنهاد کرد که برنامه اتصال برقی با روسیه باید با طرح سه‌ساله کاهش حداقل دو درصد تلفات همراه شود، زیرا هر یک درصد کاهش تلفات معادل چند گیگاوات ظرفیت جدید بدون نیاز به نیروگاه یا وابستگی به روسیه است.
ظرفیت محدود تبادل برق؛ راهکاری موقت یا استراتژیک؟
بر اساس طرح‌های فعلی، تبادل اولیه برق از مسیر آذربایجان حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ مگاوات و از مسیر ارمنستان-گرجستان تا ۱۲۰۰ مگاوات پیش‌بینی شده است. این ارقام در مقایسه با کسری برق ایران در تابستان، که گاهی تا ۲۴ هزار مگاوات می‌رسد، ناچیز به نظر می‌رسد. باباخانی معتقد است که این پروژه بدون اصلاحات داخلی، تنها یک راهکار موقت خواهد بود.
هزینه‌های ترانزیت برق از خاک آذربایجان، ارمنستان یا گرجستان و نیاز به مبدل‌های گران‌قیمت DC نیز چالش دیگری است. این عوامل می‌توانند قیمت برق وارداتی را بالا ببرند و نگرانی‌هایی درباره وابستگی ایران به گاز، برق و بنزین روسیه ایجاد کنند.
رقابت کریدورهای انرژی؛ ایران در برابر چالش‌های منطقه‌ای
در حالی که برخی اتصال شبکه ایران و روسیه را فرصتی برای تبدیل ایران به پل انرژی بین خاورمیانه و اوراسیا می‌دانند، دو روند منطقه‌ای وزن این کریدور را تهدید می‌کند. نخست، کریدور انرژی دریای سیاه میان گرجستان و رومانی با حمایت اتحادیه اروپا است که تا پایان دهه عملیاتی می‌شود و بخش مهمی از برق تجدیدپذیر قفقاز را به اروپا منتقل می‌کند. دوم، اتصال شبکه برق عراق به شورای همکاری خلیج فارس (GCCIA) است که با انتقال ۶۰۰ مگاوات برق از کویت به بصره، وابستگی عراق به برق ایران را کاهش می‌دهد.
باباخانی تأکید کرد: «کریدور شمال-جنوب تنها زمانی سودآور است که ایران بتواند ترانزیت برق کشورهای ثالث را بر عهده بگیرد. بدون این، پروژه به یک مسیر محدود ایرانی-روسی تبدیل می‌شود.»
ریسک‌های ژئوپلیتیکی؛ وابستگی یا استقلال؟
مسیر آذربایجان به دلیل کوتاه‌تر بودن از نظر فنی مناسب‌تر است، اما تنش‌های مرزی در قفقاز جنوبی آن را پرریسک می‌کند. در مقابل، مسیر ارمنستان-گرجستان با سرمایه‌گذاری در پست‌های DC و حضور چند ذی‌نفع، ثبات بیشتری دارد. باباخانی هشدار داد که تکیه صرف به مسیر آذربایجان ممکن است ایران را در برابر نوسانات سیاسی و وابستگی به روسیه آسیب‌پذیر کند.
او پرسید: «آیا وابستگی شدید ایران به گاز، برق و بنزین روسیه در محاسبات دیپلماسی دیده شده است؟» به گفته او، موفقیت این پروژه به نوع حکمرانی آن بستگی دارد: آیا ایران می‌خواهد پل انرژی منطقه باشد یا مصرف‌کننده‌ای در حاشیه؟
آینده کریدور برقی؛ فرصت یا تهدید؟
اتصال شبکه برق ایران و روسیه در صورت طراحی چندمسیره، شفاف و اقتصادی می‌تواند جایگاه ایران را در نظم انرژی منطقه تقویت کند. اما اگر به پروژه‌ای نمادین و وابسته به روسیه تقلیل یابد، کریدورهای رقیب وزن بیشتری خواهند داشت. آینده این پروژه نه تنها به زیرساخت‌های فنی، بلکه به تصمیمات استراتژیک و اصلاحات داخلی بستگی دارد.
منبع:
تجارت نیوز
گسترش نیوز
صنعت و معدن
ایران با دشمن تاریخی آمریکا بست؛ روسیه به کریدور انرژی اوکی داد
انرژی
ایران با دشمن تاریخی آمریکا بست؛ روسیه به کریدور انرژی اوکی داد
کدخبر:
۳۶۲۹۶۷
امیر خیرخواهان
۱۴۰۴/۰۷/۲۷ ۲۱:۴۰:۰۰
دیدگاهتان را بنویسید