آماری از درصد دقیق رانندگانی که بعد از دریافت نمره منفی محتاط‌تر شده‌اند در ایران در دسترس نیست، اما آمار پلیس راهور نشان می‌دهد که رانندگان احتمالا برای بهره‌مندی از بخشودگی نمرات منفی، احتیاط بیش‌تری می‌کنند. علت این مسئله این است که احتیاط هم از افزایش نمرات منفی جلوگیری می‌کند و هم به مرور و با گذشت زمان باعث حذف نمرات منفی می‌شود.
نقش آموزش و آگاهی در اصلاح رفتار رانندگان متخلف
یکی از موثرترین راهکارها برای کاهش تخلفات رانندگی و مدیریت نمرات منفی گواهینامه، آموزش مستمر و افزایش آگاهی رانندگان است. نقش آموزش را می‌توانید در موارد زیر بررسی کنید:
۱- آموزش قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی: رانندگان متخلف اغلب با جزئیات قوانین آشنا نیستند یا آن‌ها را به‌درستی رعایت نمی‌کنند. برگزاری دوره‌های بازآموزی قوانین ، می‌تواند در اصلاح رفتار رانندگان بسیار موثر باشد.
۲- تاثیر آگاهی از پیامدهای نمره منفی: زمانی که راننده بداند هر تخلف می‌تواند منجر به دریافت نمره منفی، تعلیق یا حتی ابطال گواهینامه شود، در تصمیم‌گیری‌های خود احتیاط بیش‌تری خواهد کرد.
۳- فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و کمپین‌های اجتماعی: برنامه‌های آموزشی تلویزیونی، کمپین‌های ایمنی جاده‌ای و محتواهای دیجیتال نقش مهمی در تغییر نگرش عمومی رانندگان دارند. این فعالیت‌ها به رانندگان یادآوری می‌کنند که تخلفات فقط منجر به جریمه مالی نمی‌شوند، بلکه تهدیدی برای جان خود و دیگران هستند.
۴- آموزش عملی و کارگاهی برای رانندگان حرفه‌ای: رانندگان تاکسی، اتوبوس و ناوگان حمل‌ونقل عمومی به دلیل ساعات کاری زیاد، بیشتر در معرض تخلفات قرار دارند. آموزش‌های عملی در قالب کارگاه‌های مهارت رانندگی ایمن می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی در کاهش تخلفات این گروه داشته باشد.
آیا نمره منفی واقعا بازدارنده است یا فقط یک جریمه روی کاغذ؟
نمره منفی گواهینامه توسط دوربین‌های ترافیکی، گزارش‌های پلیس و سیستم‌های کنترل تخلفات رانندگی ثبت می‌شود. اطلاعات تخلفات به سامانه پلیس راهور ارسال شده و پس از تایید، در سابقه راننده ثبت می‌گردد. سیستم نمره منفی گواهینامه در ایران و بسیاری از کشورهای جهان به‌عنوان یک ابزار بازدارنده قانونی طراحی شده است. اما پرسش اساسی این است که آیا این سیستم واقعا می‌تواند رفتار رانندگان را اصلاح کند، یا تنها به‌عنوان یک جریمه اداری باقی می‌ماند؟ جنبه بازدارندگی نمره منفی شامل موارد زیر می‌شود:
- ترس از تعلیق یا ابطال گواهینامه: رانندگان می‌دانند که در صورت رسیدن به حد نصاب نمره منفی، گواهینامه آن‌ها برای مدت مشخصی تعلیق یا حتی باطل خواهد شد. همین تهدید، در بسیاری از مواقع موجب می‌شود رانندگان محتاط‌تر رانندگی کنند.
- اثر روانی: برخلاف جریمه نقدی که معمولا تنها فشار مالی ایجاد می‌کند، نمره منفی به‌صورت مستقیم با حق رانندگی در ارتباط است و اهمیت بیش‌تری برای راننده دارد.
مطالعات نشان داده‌اند که اجرای سیستم نمره منفی در برخی کشورها باعث کاهش تا ۷۰٪ تخلفات پرخطر و بهبود رفتار رانندگان شده است. اما اجرای موفق این سیستم نیاز به افزایش آگاهی و سیستم یکپارچه دارد
چگونه رانندگان می‌توانند با مدیریت نمره منفی از تعلیق گواهینامه جلوگیری کنند؟
سیستم نمره منفی گواهینامه به‌گونه‌ای طراحی شده است که اگر راننده در مدت زمان مشخصی تخلفات حادثه‌ساز را تکرار کند، گواهینامه او تعلیق یا حتی باطل خواهد شد. اما خوشبختانه با رعایت چند نکته و مدیریت صحیح می‌توان از رسیدن به این مرحله پیشگیری کرد.
۱- آگاهی از قوانین و تخلفات دارای نمره منفی: بسیاری از رانندگان نمی‌دانند کدام تخلفات نمره منفی دارد. شناخت این موارد (مثل سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، سبقت خطرناک و…) اولین گام برای جلوگیری از افزایش نمره منفی است.
۲- استعلام منظم نمرات منفی: رانندگان می‌توانند از طریق سامانه‌های پلیس راهور، اپلیکیشن‌های و سایت‌های خدمات خودرو (خودراکس) یا پیامک، نمرات منفی خود را به‌طور دوره‌ای بررسی کنند. این کار کمک می‌کند قبل از رسیدن به مرز تعلیق، در سبک رانندگی تجدیدنظر کنند.
۳- پرهیز از تکرار تخلفات حادثه‌ساز: طبق قانون، اگر راننده بعد از دریافت نمره منفی برای ۶ ماه هیچ تخلفی مرتکب نشود، نمرات قبلی‌اش به‌صورت خودکار پاک خواهد شد. بنابراین، رانندگی ایمن و بدون تخلف بهترین راه برای کاهش نمرات منفی است.
۴- مدیریت استرس و خستگی هنگام رانندگی: بسیاری از تخلفات به دلیل عجله، استرس یا خستگی اتفاق می‌افتند. با داشتن برنامه کاری مناسب، استراحت کافی و حفظ آرامش می‌توان احتمال بروز تخلفات را کاهش داد.
۵- استفاده از فناوری‌های هشداردهنده: خودروها و اپلیکیشن‌های هوشمند قابلیت هشدار سرعت غیرمجاز یا یادآوری قوانین را دارند. استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند از ثبت نمره منفی جدید جلوگیری کند.
آیا حذف نمره منفی گواهینامه امکان‌پذیر است؟
برای پاسخ به این سوال که آیا امکان صفر کردن امتیاز منفی وجود دارد؟ باید گفت که این کار با شرایط خاصی ممکن است. شرایط حذف نمره منفی به صورت زیر است.
اگر راننده بعد از دریافت نمره منفی، به مدت ۶ ماه هیچ تخلف حادثه‌ساز دیگری مرتکب نشود، تمامی نمرات منفی قبلی به‌صورت خودکار پاک خواهند شد. در صورتی که راننده پس از تعلیق ۳ ماهه دوباره نمرات منفی جدید دریافت کند، باید ۶ ماه دیگر رانندگی بدون تخلف داشته باشد تا نمرات جدید حذف شوند. چنان‌چه راننده در این مرحله قرار گیرد، باید یک سال کامل بدون تخلف رانندگی کند تا نمرات منفی‌اش حذف شود.
برای برخی تخلفات سنگین مانند حرکات نمایشی و سرعت بیش از ۵۰ کیلومتر بالاتر از حد مجاز، شرط حذف نمره منفی سخت‌تر است.
نتیجه‌گیری: نمره منفی ابزاری برای فرهنگ‌سازی یا تنبیه؟
هدف پلیس راهور از سیستم نمره منفی جلوگیری از تخلفات حادثه‌ساز و کاهش آمار حوادثی است که به این تخلفات مربوط می‌شوند. اما در مرحله اجرا نیاز به یک سیستم یکپارچه دارد تا بتواند به یک فرهنگ رانندگی و سپس به یک عادت تبدیل شود. بنابراین تبدیل آن به فرهنگ فقط با یک قانون امکان‌پذیر نیست و نیازمند همکاری سیستم‌های مختلف است.
آمار نشان می‌دهد که نقش بازدارندگی نمره منفی و ترس از تعلیق یا باطل شدن گواهینامه تا حد زیادی در کاهش آمار تخلفات حادثه‌ساز نقش داشته است.
دیدگاهتان را بنویسید