بازار؛ گروه اصناف و بازرگانی: روابط تجاری ایران و افغانستان، به ویژه پس از تغییرات سیاسی در افغانستان و همچنین تیره شدن روابط افغانستان با پاکستان، با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبرو شده است. با وجود موانع، این روابط همچنان پویا و رو به رشد بوده و در یک سال گذشته شتاب بیشتری یافته است.
رشد حجم مبادلات تجاری دو کشور
حجم کل تجارت دو کشور در سال‌های اخیر رشد داشته و به بیش از ۲ میلیارد دلار در سال رسیده است. مقامات ایرانی و افغان هدف را دستیابی به ۵ میلیارد دلار در سال‌های آینده اعلام کرده‌اند. تراز تجاری به شدت به نفع ایران است. ایران صادرکننده اصلی کالاهای اساسی، سوخت و مصالح ساختمانی به افغانستان است.
صادرات ایران به افغانستان شامل انرژی (فرآورده‌های نفتی، برق و گاز طبیعی)، کالاهای اساسی و خوراکی( روغن نباتی، شکر، برنج و مواد غذایی دیگر)، مصالح ساختمانی( سیمان، آهن آلات، لوله و سایر مصالح) و کالاهای دیگرمثل خودرو، فرش، لوازم خانگی و محصولات بهداشتی است.
صادرات افغانستان به ایران هم شامل محصولات کشاورزی (میوه‌های تازه و خشک و سبزیجات)، خشکبار( پسته، بادام و سایر مغزها)، سوخت‌های فسیلی( زغال‌سنگ) و کالاهای دیگرمثل ادویه، پوست کرک و برخی گیاهان دارویی است.
زیرساخت‌ها و کریدورهای ترانزیتی
بندر چابهار: این بندر استراتژیک در جنوب ایران، نقطه کانونی همکاری‌هاست. افغانستان که کشوری محصور در خشکی است، از طریق بندر چابهار و مسیر زمینی به ایران، دسترسی مستقیم و ارزان‌تری به آب‌های آزاد پیدا می‌کند. هند، ایران و افغانستان بر توسعه این کریدور توافق کرده‌اند و فعالیت‌های تجاری از آن رو به افزایش است.
خط آهن خاف – هرات: بهره‌برداری از این خط آهن، یک تحول بزرگ است. این خط شبکه ریلی ایران را به افغانستان متصل کرده و هزینه و زمان حمل‌ونقل کالا را به شدت کاهش می‌دهد. این مسیر برای ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه نیز اهمیت زیادی دارد.
توسعه مرزهای زمینی: مرزهای اصلی مانند دوغارون (در خراسان رضوی) و میلک (در سیستان و بلوچستان) در حال توسعه برای افزایش ظرفیت گمرکی و تسریع در تبادل کالا هستند.
چالش‌ها و موانع پیش روی روابط تجاری دو کشور
مشکلات بانکی و تحریم‌ها: این بزرگترین چالش است. به دلیل تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و عدم به رسمیت شناخته شدن دولت طالبان، سیستم‌های بانکی مستقیم بین دو کشور فعال نیست. این امر انتقال پول را بسیار دشوار کرده است. برای دور زدن این مشکل، دو کشور به روش‌هایی مانند مبادله کالا به کالا ، استفاده از ارزهای کشورهای ثالث (مانند درهم امارات یا یوان چین) و سیستم‌های سنتی حواله روی آورده‌اند.
مسائل سیاسی: عدم به رسمیت شناخته شدن طالبان توسط ایران و جامعه جهانی، امضای توافق‌های رسمی و بلندمدت را پیچیده می‌کند.
بحران اقتصادی در افغانستان: کمبود نقدینگی و مشکلات اقتصادی شدید در افغانستان، توانایی این کشور برای واردات را محدود می‌کند.
اختلافات بر سر آب: مسئله حقابه هیرمند (هلمند) یک موضوع حساس سیاسی و اقتصادی است که می‌تواند بر روابط کلی دو کشور تأثیر بگذارد، زیرا آب برای کشاورزی در مرز مشترک حیاتی است.
چشم‌انداز آینده
آینده تجارت ایران و افغانستان به دو عامل اصلی بستگی دارد:
۱. حل مشکلات بانکی و مالی: پیدا کردن یک مکانیزم پایدار برای انتقال پول، کلید رشد تجارت است.
۲. تکمیل پروژه‌های زیرساختی: تکمیل کامل و بهره‌برداری حداکثری از بندر چابهار و خط آهن خاف-هرات، پتانسیل تجاری دو کشور را چندین برابر خواهد کرد.
به طور کلی، روابط تجاری ایران و افغانستان با وجود تمام موانع، به دلیل هم‌جواری، نیازهای متقابل و تکمیل‌کننده بودن اقتصادهایشان، رو به گسترش است و هر دو کشور آن را یک اولویت می‌دانند.
دیدگاهتان را بنویسید