سارا اسلامی به گزارش نبض بازار، کاهش ۹۶.۲ درصدی بارش‌ها در تهران، آن هم در شرایطی که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا اواخر آذر نباید در انتظار بارندگی موثر بود، نگرانی‌ها در مورد تامین آب شرب پایتخت‌نشینان را افزایش داده است.
در این میان، نگاه‌ها به سمت مصرف آب در شمال تهران برای مصارف غیرضروری همچون پر کردن استخرها جلب شده است. منابع مختلف هشدار می‌دهد که سرانه مصرف ساکنان مناطق شمالی پایتخت نسبت به جمعیت آنها از استانداردهای جهانی بیشتر است؛ در نتیجه اگر آنها مصرف را کاهش دهند می‌توان از بحران کنونی عبور کرد.
در همین رابطه، مهدی قمیشی استاد آب دانشگاه شهید چمران اهواز در گفت‌وگو با نبض بازار تاکید کرده است که به دلایل تداوم بحران آب در تهران، مصارف غیرضرور باید کاهش یابد اما با افزایش بارندگی در اواخر آذر و زمستان، دولت باید به سمت اجرای راهکارهای پایدار برود.
متن کامل گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
چالش تهران و البرز در دسترسی به آب شرب و بهداشت
در رابطه با کم‌آبی تهران، هر زمان که کاهش بارندگی شدت می‌گیرد، موضوع مصرف بیش از اندازه در شمال شهر و به‌ویژه برای استخرها مطرح می‌شود. آیا واقعا مصرف آب در مناطق خاصی از پایتخت می‌تواند بر مشکل کم‌آبی تاثیرگذار باشد و در صورت کاهش مصرف می‌توان از شرایط کنونی عبور کرد؟
به طور کلی از نظر منابع آبی که می‌توانیم در اختیار بخش شرب و بهداشت قرار دهیم، دو استان با مشکل جدی مواجه هستند: تهران و البرز. از سال‌ها پیش هم مشخص بود که این دو استان از نظر دسترسی به آب شرب و بهداشت دچار مشکل هستند و باید برای این موضوع فکر جدی می‌شد. البته از نظر منابع داخلی، قم هم می‌تواند وارد محاسبات شود ولی مشکل این استان از طریق آب‌های انتقالی از کارون حل شده است. دیگر استان‌ها از نظر منابع داخلی مشکل خاصی ندارند اما تهران و البرز همیشه در مرز بحران ایستاده‌اند. وقتی این دو استان وارد سال خشک می‌شوند، مانند سال آبی ۱۴۰۳–۱۴۰۴ که حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش بارندگی نسبت به سال‌های نرمال رخ داد، مشکل آنها بیش از پیش آشکار می‌شود. در واقع، منابع آب این استان پاسخگوی مصرف نیست، به‌ویژه با افزایش فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی. بنابراین از دید متخصصان، مشخص بود که این دو منطقه در سال‌های خشک دچار چالش آب شرب و بهداشت می‌شوند. با توجه به پاییز خشک امسال، وضعیت تهران و البرز بسیار حاد و جدی است. در چنین شرایطی، راهی جز کاهش مصرف در بخش‌هایی که برای زندگی عمومی مردم ضروری نیست، وجود ندارد.
ضرورت کاهش مصرف در بخش‌های استخر، کارواش و آبیاری فضای سبز
مصرف در چه بخش‌هایی باید کاهش پیدا کند؟
مصرف شهری را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد؛ شرب و بهداشت و مصارف دیگری مانند آبیاری فضای سبز. هر خانواده در بخش شرب و بهداشت، به‌طور استاندارد بین ۵۰ تا ۶۰ لیتر در روز نیاز دارد که در سال حدود ۲۰ متر مکعب می‌شود. اما آنچه مصرف آب شهری را بالا می‌برد، مصارف غیرضروری است؛ مانند استخرها، کارواش‌ها، فضای سبز و شست‌وشوی معابر. این بخش‌ها باعث می‌شوند مصرف از ۵۰ لیتر به ۱۵۰ تا ۲۰۰ لیتر برسد. البته در تهران، سرانه مصرف از این رقم نیز فراتر رفته و به بیشتر از ۲۵۰ لیتر در روز رسیده است. بخشی از این افزایش، می‌تواند به دلیل اتلاف در شبکه‌های شهری و انشعاب‌های غیرمجاز باشد. اما در هر صورت، مصرف فعلی از استانداردهای جهانی بسیار بالاتر است. برای مدیریت بحران باید مصارف غیرضرور مثل استخرها و کارواش‌ها را محدود کرد. همچنین آبیاری چمن‌ها باید متوقف شود، چرا که چمن آب زیادی نیاز دارد و روزانه باید آبیاری شود. در وضعیت فعلی آب و هوایی و شرایط منابع آبی، وجود چمن در تهران توجیه ندارد. باید به سمت فضای سبز کم‌آب‌بر رفت و شست‌وشوی معابر را هم کاهش داد. خانواده‌ها و مدیران مجتمع‌ها باید در این زمینه همکاری کنند. در واقع اگر مدیریت هوشمند و دقیق‌تری از سال‌های قبل انجام می‌شد، امروز این بحران رخ نمی‌داد.
آیا سرانه بالای مصرف در تهران مربوط به مردم است یا بخش‌هایی مثل فضای سبز هم در آن محاسبه می‌شود؟
فضای سبز را باید از مصرف شهری جدا کرد؛ چرا که آب شرب تصفیه‌شده نباید برای چنین کاری استفاده شود. با این حال در بعضی مناطق هنوز جداسازی کاملی میان آب فضای سبز و آب شهری صورت نگرفته است و شهرداری‌ها موقتا از آب شرب استفاده می‌کنند تا آب غیرتصفیه به دست آنها برسد. این مساله باعث افزایش عدد مصرف می‌شود. به طور کلی و صرف نظر از این نکته هم اگر بتوان مصرف آب فضای سبز را با خودداری از کشت و آبیاری محصولات آب‌بر کاهش داد، همین صرفه‌جویی به تصفیه‌خانه‌ها بازمی‌گردد و در نهایت به نفع منابع آب شهری برای مصارف شرب و بهداشت تمام می‌شود.
بعد از بحران، باید به فکر روش‌های پایدار باشیم
به نظر می‌رسد، موضوع کاهش مصرف فقط می‌تواند تهران و البرز را از شرایط بحرانی کنونی خارج کند. راهکارهای پایدار برای عبور از وضعیت کم‌آبی چیست؟
متاسفانه مسئولان تا زمانی که در بحران قرار نگیرند، مشکلات را درک نمی‌کنند. البته این چالش تا حدودی فرهنگی است اما انتظار می‌رود آنها چشم‌انداز بلندمدت‌تری داشته باشند. به هر حال، اکنون که بحران رخ داده است، همه باید از آن درس بگیرند و از این پس، برای منابع آب دو استان تهران و البرز به درستی برنامه‌ریزی کنند. بار مصرف باید از دوش کشاورزی برداشته و به بخش شرب و بهداشت منتقل شود. کشاورزی در اطراف تهران و البرز باید کاهش یابد تا آب بیشتری برای مصرف شهری آزاد شود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که از اواخر آذر و در طول زمستان، بارندگی خوبی خواهیم داشت و ممکن است از بحران عبور کنیم اما نباید بعد از آن دوباره مساله را فراموش کنیم. لازم است بر اساس استانداردها و روش‌های علمی، منابع آب در بخش‌های مختلف بازچینش شود تا پایداری در تامین آب شرب وجود داشته باشد.
آبیاری فضای سبز باید با آب‌های غیرمتعارف باشد
بازچرخانی آب نیز یکی از راهکارهایی است که می‌توان از سخنان شما دریافت اما در ایران توسعه لازم را نداشته است. این موضوع تا چه حد اهمیت دارد؟
بازچرخانی آب برای گذر از بحران کنونی کمکی نمی‌کند اما در بلندمدت بسیار مهم است. برای مثال، آبیاری فضای سبز باید با استفاده از آب‌های غیرمتعارف انجام شود. فاضلاب شهری می‌تواند پس از تصفیه به بخش کشاورزی، فضای سبز و صنایع اختصاص یابد. در شرایط کنونی، کاهش مصرف تنها راه گذر از بحران است ولی راه‌حل پایدار، توسعه بازچرخانی و مدیریت درست منابع است. مسئولان نباید پس از شروع بارندگی‌ها این تجربه را از یاد ببرند؛ لازم است که با برنامه‌ریزی علمی، راهکارهایی برای پایداری منابع آب تهران و البرز بیابند و اجرایی کنند.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه دو گزارش احتمال جیره بندی آب در تهران وجود دارد و تا پایان آبان بارش‌های قابل توجه در کشور نخواهیم داشت پیشنهاد می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید